Niet alle inhoud valt automatisch onder het auteursrecht in België. Om auteursrechtelijke bescherming te genieten moet een werk origineel zijn en een concrete uitdrukking hebben. Ideeën, concepten, feiten, overheidsdocumenten, werken in het publiek domein en korte uitdrukkingen zoals titels en slogans zijn doorgaans niet beschermd. Dit betekent dat je deze vrij kunt gebruiken zonder toestemming te vragen of royalty’s te betalen. Het begrijpen van wat wel en niet onder het auteursrecht valt, helpt je om creatief werk te maken zonder inbreuk te plegen op andermans rechten.
Wat is auteursrecht en wanneer is het niet van toepassing? #
Auteursrecht is een juridisch concept dat makers van originele werken exclusieve rechten geeft op het gebruik en de distributie van hun creaties. In België ontstaat het automatisch bij de creatie van een werk, zonder registratie.
Auteursrecht is echter niet van toepassing wanneer:
- Het werk geen originele schepping is
- Er geen concrete vormgeving bestaat (alleen ideeën)
- De beschermingstermijn is verlopen (70 jaar na de dood van de auteur)
- Het gaat om officiële overheidspublicaties
- Het werk expliciet in het publiek domein is geplaatst
De grens tussen wat wel en niet beschermd is kan soms vaag zijn. Twijfel je? Dan is het altijd verstandig om advies in te winnen bij een specialist in intellectueel eigendomsrecht.
Welke ideeën en concepten vallen niet onder het auteursrecht? #
Een belangrijk principe van het auteursrecht is dat het alleen de concrete uitdrukkingsvorm beschermt, niet de onderliggende ideeën of concepten. Dit betekent dat je vrij bent om te werken met:
- Algemene ideeën en concepten
- Methoden en technieken
- Werkwijzen en processen
- Theorieën en principes
- Algoritmen en formules
Stel je voor dat iemand een boek schrijft over een nieuwe marketingstrategie. De specifieke tekst in het boek is beschermd, maar de strategie zelf mag je vrij toepassen in je eigen bedrijf. Hetzelfde geldt voor recepten: de lijst van ingrediënten en basis-bereidingswijze is niet beschermd, maar de exacte bewoordingen en unieke presentatie in een kookboek wel.
Wanneer zijn feiten en gegevens niet auteursrechtelijk beschermd? #
Feitelijke informatie wordt beschouwd als gemeengoed en valt daarom niet onder auteursrechtelijke bescherming. Dit omvat:
- Historische gebeurtenissen en data
- Wetenschappelijke feiten en natuurverschijnselen
- Statistische gegevens
- Geografische informatie
- Nieuws en actuele gebeurtenissen
Je mag dus vrij gebruik maken van het feit dat Brussel de hoofdstad van België is, of dat water kookt bij 100°C. Maar let op: de specifieke manier waarop deze feiten worden gepresenteerd of georganiseerd (zoals in een unieke database of infographic) kan wél beschermd zijn. De inhoud is vrij, de vorm mogelijk niet.
Welke werken zijn in het publiek domein beland? #
Werken in het publiek domein zijn vrij te gebruiken door iedereen zonder toestemming of betaling. Een werk belandt in het publiek domein wanneer:
- De auteursrechtelijke beschermingstermijn is verlopen (in België 70 jaar na de dood van de auteur)
- De maker het werk expliciet in het publiek domein heeft geplaatst
- Het werk is gecreëerd voordat het auteursrecht bestond
- Het werk niet in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming
Zo zijn de werken van Mozart, Shakespeare en Vincent van Gogh allemaal in het publiek domein. Je kunt ze vrij gebruiken, bewerken of distribueren. Er bestaan ook online bronnen zoals het Gutenberg Project waar je werken in het publiek domein kunt vinden.
Wat zijn officiële overheidspublicaties die vrij gebruikt mogen worden? #
In België zijn officiële overheidspublicaties meestal vrij van auteursrecht. Hieronder vallen:
- Wetteksten en regelgeving
- Rechterlijke uitspraken en juridische beslissingen
- Parlementaire verslagen
- Officiële bekendmakingen en mededelingen
De gedachte hierachter is dat deze documenten essentieel zijn voor een goed functionerende democratie en daarom vrij toegankelijk moeten zijn voor alle burgers. Let wel op: niet alle documenten die door de overheid worden geproduceerd vallen automatisch in deze categorie. Sommige overheidspublicaties, zoals educatieve materialen of promotionele brochures, kunnen wel degelijk auteursrechtelijk beschermd zijn.
Hoe zit het met titels, slogans en korte uitdrukkingen? #
Korte tekstelementen zoals titels, slogans en korte uitdrukkingen zijn doorgaans te beknopt om de vereiste originaliteit voor auteursrechtelijke bescherming te bereiken. Dit betekent dat:
- Boek- of artikeltitels meestal niet beschermd zijn
- Korte slogans of taglines vaak vrij te gebruiken zijn
- Eenvoudige zinnen of gebruikelijke uitdrukkingen niet onder auteursrecht vallen
Er zijn echter uitzonderingen. Een bijzonder creatieve of unieke slogan kan soms wel bescherming genieten. Bovendien kunnen korte teksten die niet door auteursrecht worden beschermd, mogelijk wel beschermd zijn als merk – denk aan “Just Do It” van Nike. In dat geval is het niet het auteursrecht, maar het merkrecht dat beperkingen oplegt aan het gebruik.
Wat moet je weten over het gebruik van niet-beschermde inhoud? #
Hoewel je niet-auteursrechtelijk beschermde inhoud vrij mag gebruiken, zijn er enkele belangrijke punten om in gedachten te houden:
- Vermeld waar mogelijk de bron, ook al is dit niet wettelijk vereist
- Let op dat werken soms beschermd kunnen zijn via andere rechten (merkrecht, octrooirecht, etc.)
- Wees voorzichtig met het combineren van niet-beschermde elementen op een manier die wel origineel is
- In internationale context kunnen regels verschillen – wat in België vrij is, is dat mogelijk niet in andere landen
Zelfs als je werkt met inhoud die niet onder het auteursrecht valt, is het belangrijk om ethisch en respectvol te handelen. Bij twijfel over de status van bepaalde inhoud of hoe je deze correct kunt gebruiken, is het altijd verstandig om professioneel advies in te winnen. Heb je specifieke vragen over wat wel en niet mag met bepaalde inhoud? Neem dan gerust contact met ons op voor persoonlijk advies.
