Wat is het onderscheidend vermogen van een merk?

Onderscheidend vermogen is het vermogen van een merk om producten of diensten van één onderneming te onderscheiden van die van andere ondernemingen. Het is een fundamentele vereiste voor merkregistratie en bepaalt of je merk juridische bescherming kan krijgen. Zonder voldoende onderscheidend vermogen wordt je merkaanvraag geweigerd omdat consumenten het merk niet kunnen koppelen aan jouw specifieke producten of diensten. In dit artikel beantwoorden we de belangrijkste vragen over onderscheidend vermogen en hoe je zorgt dat jouw merk aan deze belangrijke voorwaarde voldoet.

Wat betekent onderscheidend vermogen precies voor een merk? #

Onderscheidend vermogen betekent dat je merk in staat moet zijn om jouw producten of diensten te onderscheiden van die van andere ondernemingen. Het is de belangrijkste juridische vereiste voor merkregistratie en bepaalt of consumenten je merk kunnen herkennen als aanduiding van commerciële herkomst. Zonder onderscheidend vermogen functioneert een teken niet als merk en kan het geen bescherming krijgen.

In het merkenrecht wordt onderscheidend vermogen beoordeeld vanuit het perspectief van de gemiddelde consument. Deze consument moet het teken kunnen waarnemen als een aanduiding die specifiek naar jouw onderneming verwijst. Dit betekent niet dat je merk uniek of origineel hoeft te zijn, maar wel dat het meer is dan alleen een beschrijving van wat je aanbiedt.

Voor ondernemers heeft onderscheidend vermogen praktische gevolgen. Een merk met sterk onderscheidend vermogen krijgt niet alleen makkelijker registratie, maar geniet ook sterkere bescherming tegen inbreuken. Merken zonder onderscheidend vermogen blijven vrij voor iedereen om te gebruiken, wat betekent dat je geen exclusieve rechten kunt claimen.

Het concept onderscheidend vermogen kent verschillende gradaties. Sommige merken hebben van nature sterk onderscheidend vermogen, zoals fantasiewoorden of willekeurige benamingen. Andere merken moeten dit vermogen verwerven door langdurig gebruik in de markt. De sterkte van het onderscheidend vermogen bepaalt ook de reikwijdte van je merkbescherming.

Waarom wordt een merk geweigerd vanwege gebrek aan onderscheidend vermogen? #

Merken worden geweigerd wanneer ze te beschrijvend zijn voor de producten of diensten waarvoor ze worden aangevraagd. Beschrijvende termen zoals “Verse Groenten” voor een groentewinkel of “Snelle Levering” voor een koeriersdienst missen onderscheidend vermogen omdat ze alleen eigenschappen van het product of de dienst beschrijven. Concurrenten moeten deze termen vrij kunnen gebruiken in hun communicatie.

Generieke benamingen vormen een andere belangrijke weigeringsgrond. Dit zijn algemene namen voor producten of diensten, zoals “Computer” voor computers of “Pizza” voor een pizzeria. Deze termen zijn gemeengoed geworden en kunnen door niemand gemonopoliseerd worden. Ook soortnamen en categorieaanduidingen vallen hieronder.

Gebruikelijke aanduidingen in de handel leiden eveneens tot weigering. Dit zijn termen die in een bepaalde sector standaard gebruikt worden, zoals kwaliteitsaanduidingen (“Premium”, “Deluxe”) of gangbare afkortingen. Ook geografische aanduidingen zonder bijzondere link met de herkomst worden vaak geweigerd.

Voorbeelden van merken die wel voldoen zijn fantasiewoorden zoals “Kodak” of “Xerox”, willekeurige woorden zoals “Apple” voor computers, of suggestieve merken zoals “Speedy” voor een autoreparatiedienst. Deze merken roepen associaties op zonder direct beschrijvend te zijn. Merken die niet voldoen zijn bijvoorbeeld “Lekker” voor voedsel, “Betrouwbaar” voor verzekeringen, of “Bio” voor biologische producten.

Het is belangrijk om te begrijpen dat de beoordeling altijd gebeurt in relatie tot de specifieke waren of diensten. “Apple” heeft onderscheidend vermogen voor computers, maar zou dat niet hebben voor een fruithandel. Deze context is doorslaggevend bij de beoordeling door merkautoriteiten zoals het BOIP of EUIPO.

Hoe bepaal je of jouw merk voldoende onderscheidend vermogen heeft? #

Je kunt het onderscheidend vermogen van je merk testen door de toets op beschrijvendheid toe te passen. Vraag jezelf af: beschrijft mijn merk direct een eigenschap, kwaliteit of kenmerk van mijn product of dienst? Als consumenten je merknaam zouden gebruiken om te beschrijven wat je aanbiedt in plaats van wie het aanbiedt, mist je merk waarschijnlijk onderscheidend vermogen.

Vergelijk je merk met bestaande merken in je sector. Kijk niet alleen naar geregistreerde merken, maar ook naar hoe termen in de praktijk gebruikt worden. Als soortgelijke termen algemeen gebruikt worden in advertenties, productbeschrijvingen of vakbladen, is dat een teken dat je merk mogelijk te beschrijvend is.

Het perspectief van de gemiddelde consument is leidend. Deze fictieve persoon is redelijk geïnformeerd en redelijk oplettend, maar geen expert in je vakgebied. Test je merknaam bij mensen buiten je directe omgeving: herkennen zij het als een merknaam of als een beschrijving? Hun eerste indruk is vaak een goede indicator.

Praktische methoden om onderscheidend vermogen te evalueren zijn het maken van een woordassociatie-test, het analyseren van zoekresultaten voor je term, en het bekijken van woordenboeken en vakglossaria. Als je term daar voorkomt met een algemene betekenis, is extra voorzichtigheid geboden.

Bij twijfel over het onderscheidend vermogen is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Een merkgemachtigde of IE professional kan je merk objectief beoordelen en alternatieven voorstellen indien nodig. Dit voorkomt kostbare weigeringen en zorgt voor een sterkere merkpositie vanaf het begin.

Welke soorten merken hebben van nature sterk onderscheidend vermogen? #

Fantasiewoorden hebben het sterkste onderscheidend vermogen omdat ze volledig verzonnen zijn en geen enkele betekenis hebben in bestaande talen. Voorbeelden zijn “Kodak”, “Xerox” of “Häagen-Dazs”. Deze merken kunnen voor elk product of dienst gebruikt worden zonder beschrijvend te zijn, wat ze bijzonder waardevol maakt voor merkbescherming.

Willekeurige merken gebruiken bestaande woorden op een manier die geen verband houdt met de aangeboden producten of diensten. “Apple” voor computers, “Amazon” voor online retail, of “Puma” voor sportkleding zijn sterke voorbeelden. Het woord bestaat wel, maar de toepassing is volledig arbitrair.

Suggestieve merken roepen een associatie op zonder direct beschrijvend te zijn. Ze vereisen een denkstap van de consument om de link met het product te leggen. “Netflix” suggereert een netwerk voor films, “Microsoft” hint naar microcomputer software, maar beide beschrijven niet letterlijk wat ze aanbieden.

Deze categorieën genieten sterkere bescherming omdat concurrenten geen legitieme reden hebben om deze termen te gebruiken. Een concurrent heeft geen zakelijke noodzaak om het woord “Kodak” te gebruiken, terwijl beschrijvende termen zoals “vers” of “snel” wel nodig kunnen zijn voor eerlijke communicatie.

De sterkte van het onderscheidend vermogen bepaalt ook de reikwijdte van bescherming tegen soortgelijke merken. Fantasiemerken krijgen bescherming tegen elke vorm van nabootsing, terwijl zwakkere merken alleen bescherming krijgen tegen identieke kopieën. Dit maakt de keuze voor een sterk onderscheidend merk een belangrijke strategische beslissing.

Kan een merk zonder onderscheidend vermogen alsnog bescherming krijgen? #

Ja, door het proces van inburgering kan een oorspronkelijk beschrijvend merk alsnog onderscheidend vermogen verkrijgen. Dit gebeurt wanneer consumenten door langdurig en intensief gebruik het merk zijn gaan associëren met één specifieke onderneming. Het beschrijvende karakter blijft bestaan, maar er komt een tweede betekenis bij als merkfunctie.

Voor succesvolle inburgering moet je aantonen dat een significant deel van de relevante consumenten je merk herkent als aanduiding van jouw onderneming. Dit vereist meestal jarenlang consequent gebruik, substantiële investeringen in marketing, en een dominante marktpositie. De bewijslast ligt volledig bij de merkhouder.

Bewijs voor inburgering kan bestaan uit marktonderzoeken, omzetcijfers, marketinguitgaven, duur en geografische reikwijdte van het gebruik, en verklaringen van brancheorganisaties. Merkautoriteiten stellen hoge eisen: meestal moet minstens 50% van de doelgroep het teken als merk herkennen.

Praktijkvoorbeelden van succesvolle inburgering zijn schaars maar betekenisvol. In sommige landen hebben oorspronkelijk beschrijvende termen zoals bepaalde kleur-productcombinaties of slogans door jarenlang exclusief gebruik merkbescherming verkregen. Het blijft echter een uitzondering op de regel.

Voor ondernemers is het belangrijk om te beseffen dat inburgering een onzeker en kostbaar traject is. Het is veel efficiënter om vanaf het begin te kiezen voor een merk met inherent onderscheidend vermogen. Als je toch kiest voor een beschrijvender merk, begin dan direct met het opbouwen van bewijs voor toekomstige inburgering door consequent gebruik en merkpositionering.

Het onderscheidend vermogen van je merk is dus de basis voor succesvolle merkbescherming. Een sterk onderscheidend merk voorkomt niet alleen registratieproblemen, maar biedt ook betere bescherming tegen concurrenten en meer vrijheid in je merkstrategie. Bij twijfel over het onderscheidend vermogen van je gekozen merk is professioneel advies waardevol. Wij helpen je graag om de juiste keuzes te maken voor je merkregistratie. Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek over de mogelijkheden voor jouw merk.