Auteursrecht ontstaat automatisch op het moment dat je een origineel werk creëert, zonder dat je hiervoor registratie of formele procedures nodig hebt. In België en de meeste andere landen wordt een werk beschermd zodra het een concrete vorm krijgt en een persoonlijke, creatieve inbreng laat zien. Je kunt de aanwezigheid van auteursrecht herkennen aan het ©-symbool, maar zelfs zonder dit symbool kan er sprake zijn van auteursrecht. De bescherming geldt voor literaire werken, muziekcomposities, kunstwerken, foto’s, software en vele andere creatieve uitingen.
Wat zijn de kenmerken van auteursrechtelijk beschermd werk? #
Een werk is auteursrechtelijk beschermd wanneer het voldoet aan twee belangrijke voorwaarden: originaliteit en vastlegging in tastbare vorm. Het werk moet een originele schepping zijn die het persoonlijke stempel van de maker draagt. Dit betekent dat het werk niet louter een kopie of imitatie mag zijn van bestaande werken, maar dat er een eigen, creatieve inbreng moet zijn.
Daarnaast moet het werk concreet zijn vastgelegd, bijvoorbeeld op papier, als opname, in een computerbestand of in een andere tastbare vorm. Ideeën, concepten of methoden zijn op zichzelf niet beschermd door auteursrecht; pas wanneer ze een concrete vorm krijgen, ontstaat de bescherming.
De bescherming geldt voor verschillende soorten werken zoals:
- Literaire werken (boeken, artikelen, blogs)
- Muziekcomposities en songteksten
- Kunstwerken (schilderijen, tekeningen, sculpturen)
- Foto’s en afbeeldingen
- Films en video’s
- Software en computercode
- Architectonische ontwerpen
Hoe herken je het auteursrechtsymbool en wat betekent het? #
Het auteursrechtsymbool © is het meest bekende teken van auteursrechtelijke bescherming. Dit symbool wordt meestal gevolgd door het jaar van eerste publicatie en de naam van de rechthebbende, bijvoorbeeld: “© 2023 Jan Janssen”. De aanwezigheid van dit symbool betekent dat de maker expliciet aangeeft rechthebbende te zijn.
In België en andere landen die zijn aangesloten bij de Berner Conventie is het gebruik van het ©-symbool niet verplicht om auteursrechtelijke bescherming te genieten. Het dient vooral als duidelijke waarschuwing dat het werk beschermd is en kan nuttig zijn bij juridische geschillen, omdat niemand kan beweren niet op de hoogte te zijn geweest van de auteursrechtelijke status.
Naast het ©-symbool kun je ook notities tegenkomen zoals “All Rights Reserved” of “Alle rechten voorbehouden”, die dezelfde functie vervullen: ze maken duidelijk dat er auteursrecht rust op het werk.
Geldt auteursrecht ook als er geen expliciete vermelding is? #
Ja, auteursrecht geldt ook zonder expliciete vermelding of registratie. In België en de meeste andere landen ontstaat auteursrecht automatisch op het moment dat een origineel werk wordt gecreëerd. Dit is het principe van de automatische bescherming, vastgelegd in internationale verdragen zoals de Berner Conventie.
Het is dus niet nodig om je werk te registreren, het ©-symbool te gebruiken of een copyright notice toe te voegen om bescherming te genieten. Deze bescherming geldt in vrijwel alle landen ter wereld, ongeacht waar het werk is gecreëerd.
Hoewel niet verplicht, kan het wel verstandig zijn om je auteursrecht kenbaar te maken door het ©-symbool te gebruiken of een duidelijke copyright notice toe te voegen. Dit kan helpen bij het voorkomen van inbreuken en kan van pas komen als je ooit je rechten moet verdedigen in een juridische procedure.
Hoe kun je controleren of iets al auteursrechtelijk beschermd is? #
Het controleren of iets auteursrechtelijk beschermd is, kan lastig zijn omdat er geen centraal register bestaat. Toch zijn er verschillende manieren om dit te onderzoeken:
Begin met een grondige online zoektocht naar het werk of vergelijkbare werken. Zoek specifiek naar copyright notices of auteursrechtelijke vermeldingen bij soortgelijke content. Let daarbij op het ©-symbool, de naam van de maker en jaartallen van publicatie.
Voor gepubliceerde werken kun je de volgende bronnen raadplegen:
- Bibliotheekcatalogi en databases voor boeken, muziek en films
- Internationale databases zoals WorldCat of Europeana
- Websites van auteursrechtenorganisaties zoals SABAM of Reprobel
- Online platforms waar het werk mogelijk gepubliceerd is
Bij twijfel is het altijd verstandig om juridisch advies in te winnen, vooral als je van plan bent het werk commercieel te gebruiken. Een gespecialiseerde advocaat of merkengemachtigde kan je helpen om risico’s in te schatten.
Wat is het verschil tussen auteursrecht en andere intellectuele eigendomsrechten? #
Auteursrecht verschilt wezenlijk van andere intellectuele eigendomsrechten, zowel in wat beschermd wordt als in hoe de bescherming ontstaat. Het belangrijkste onderscheid:
- Auteursrecht beschermt originele creatieve werken en ontstaat automatisch zonder registratie. Het beschermt de expressie van ideeën, niet de ideeën zelf.
- Merkenrecht beschermt onderscheidende tekens die een product of dienst identificeren, zoals namen, logo’s en slogans. Dit vereist registratie bij een merkenbureaus.
- Octrooirecht (patentrecht) beschermt technische uitvindingen en oplossingen. Een octrooi moet worden aangevraagd en goedgekeurd door een octrooibureau.
- Modellenrecht beschermt het uiterlijk en design van producten. Hiervoor is registratie nodig, hoewel niet-geregistreerde modellen in de EU beperkte bescherming genieten.
Soms kan een creatie door meerdere rechten tegelijk worden beschermd. Een logo kan bijvoorbeeld zowel door auteursrecht (als artistiek werk) als door merkenrecht (als onderscheidingsteken) worden beschermd.
Hoe lang blijft auteursrecht geldig? #
In België en de meeste Europese landen is de standaard beschermingsduur voor auteursrecht 70 jaar na de dood van de auteur. Voor werken met meerdere auteurs telt de datum vanaf het overlijden van de langstlevende auteur. Deze termijn van “70 jaar post mortem auctoris” is vastgelegd in Europese wetgeving.
Voor anonieme werken of werken gepubliceerd onder pseudoniem geldt een termijn van 70 jaar na de eerste publicatie of openbaarmaking van het werk. Voor audiovisuele werken begint de termijn na het overlijden van de laatst overlevende van de hoofdregisseur, scenarioschrijver, dialoogschrijver of componist.
Na het verstrijken van deze termijnen valt een werk in het publieke domein, wat betekent dat iedereen het vrij mag gebruiken, bewerken en verspreiden zonder toestemming te vragen of vergoeding te betalen.
Wat zijn de belangrijkste punten om te onthouden over auteursrecht? #
Bij auteursrecht zijn er enkele essentiële punten die je moet onthouden:
- Auteursrecht ontstaat automatisch bij creatie, zonder registratie of formaliteiten
- Bescherming geldt voor originele werken met een persoonlijk karakter
- Het ©-symbool is niet verplicht maar wel handig als waarschuwing
- De beschermingsduur is in principe 70 jaar na het overlijden van de auteur
- Auteursrecht beschermt de concrete uitdrukking, niet het idee zelf
- Voor gebruik van andermans werk heb je meestal toestemming nodig
Als je je creatieve werk wilt beschermen, is het verstandig om bewijs van je auteurschap te verzamelen. Bewaar alle conceptversies, dateer je werk, en overweeg om belangrijke creaties toch formeel vast te leggen. Bij twijfels of vragen over het beschermen van je intellectuele eigendom, kun je altijd contact met ons opnemen voor persoonlijk advies op maat van jouw situatie.
