Wat is de functie van copyright?
Copyright ontstaat op het moment dat iemand zijn of haar werk heeft gemaakt. Daar is wel een voorwaarde aan verbonden: het werk moet voldoende origineel zijn. Copyright, ook wel auteursrecht genoemd, valt in België onder de Auteurswet: de wet die kunstenaars in de breedste zin van het woord beschermt. Onder deze soort intellectueel eigendom vallen werken van letterkunde, kunst en wetenschap. Het copyright geeft de maker ervan het exclusieve recht om dit werk te kopiëren en te verspreiden. De maker mag beslissen wat er met het werk mag gebeuren en door wie dit mag worden gedaan.
Hoe lang is het copyright geldig?
Het copyright is tot en met zeventig jaar na het overlijden van de maker van een werk geldig. Na het overlijden mag het vrij worden gebruikt, gepubliceerd en aangepast. Tot die tijd valt het werk automatisch onder het auteursrecht, wat betekent dat anderen toestemming voor gebruik moeten vragen. Ook wanneer er geen copyrightteken (©) bij het werk is vermeld. Zelfs wanneer het niet duidelijk is wie de maker is, geldt het auteursrecht. Je mag dit werk dus niet zomaar gebruiken of publiceren, zelfs niet als je daarbij naar de originele bron verwijst.
Waarom bestaat het copyright?
In België is het copyright in de Auteurswet geregeld en internationaal is dit in de Berner Conventie vastgelegd. Dit verdrag kwam al in 1886 tot stand en beschermt net als de Belgische Auteurswet de werken van kunst, letterkunde en wetenschap. De wetten zijn in het leven geroepen om het geestelijk eigendom van makers te beschermen, maar ook om de vergoeding die zij hiervoor dienen te ontvangen, te waarborgen. Inbreuk op het copyright kan dan ook al gauw tot boetes van enkele honderden euro’s leiden. Deze bedragen worden hoger wanneer je ook hebt verzuimd de naam van de originele eigenaar te vermelden.
Voorwaarden voor het claimen van copyright
Copyright op je werk krijg je niet zomaar; het moet aan enkele voorwaarden voldoen. Zo moet het voor menselijke waarneming vatbaar zijn, een origineel, oorspronkelijk karakter hebben én het persoonlijke stempel van jou als maker dragen. Het copyright blijft niet per se altijd in handen van de maker. Indien je dit wenst, kun je er als maker voor kiezen je auteursrecht aan andere partijen te verkopen. Doe je dit niet, dan zal het recht na je overlijden automatisch in handen van je erfgenamen komen. Zij worden dan de auteursrechthebbenden en mogen het werk openbaar maken en verveelvoudigen.
Voor het verkrijgen van copyright is geen registratie nodig
Zoals je wellicht weet, moet je als eigenaar van een merk een procedure voor merkregistratie doorlopen om merkbescherming te verkrijgen. In tegenstelling tot bij een merk hoef je in het geval van auteursrecht geen vergelijkbare formaliteiten te doorlopen. Registratie van je werk is dus niet nodig, je verkrijgt hier automatisch het copyright oftewel auteursrecht op. Indien gewenst kun je gebruikmaken van het © teken. Alhoewel dit geen directe toegevoegde waarde heeft, kan het wel tot gevolg hebben dat andere partijen sneller worden afgeschrikt indien zij voornemens zijn je werk te gebruiken.
Vastleggen dat jij de maker van een werk bent
Dat je je werk niet hoeft te registreren, betekent overigens niet dat je helemaal niets hoeft vast te leggen. Want hoe kun je in de toekomst anders optreden tegen inbreuk op je auteursrecht? Alhoewel je creatie niet hoeft te worden geregistreerd, moet wel worden vastgelegd dat jij de maker ervan bent. De beste manier om dit te doen is het laten aanbrengen van een datumverificatie. Je kunt dit middels een notariële akte laten doen. Deze vormt het allersterkste bewijs dat jij de eigenaar bent.
Een inmiddels niet meer geaccepteerde methode
In het verleden stuurde men werken waarbij dit mogelijk was ook wel in een zorgvuldig dichtgeplakte envelop naar zichzelf. De datum op de poststempel leverde dan het bewijs. Hieraan wordt tegenwoordig geen waarde meer aan gehecht.
Wie is de rechthebbende wanneer er sprake is van meerdere makers?
Niet zelden zijn er bij de creatie van een werk meerdere personen betrokken. Stuk voor stuk leveren zij een bijdrage aan het eindresultaat. Aan wie wordt dan het auteursrecht toegekend? In de praktijk krijgen de afzonderlijke makers dit voor hun eigen bijdrage. Bij een geïllustreerd kinderboek zijn dit bijvoorbeeld de schrijver, de illustrator en de grafisch vormgever. Wil je een specifiek onderdeel van dit werk gebruiken, dan benader je de betreffende rechthebbende. Wil je het gehele werk gebruiken, dan is toestemming van alle partijen nodig.
Werkgevers en werknemers
Doorgaans wordt gesteld dat de maker van een werk ook de auteursrechthebbende is. Echter gelden er verschillende uitzonderingen. Eén daarvan is de verhouding tussen de werkgever en de werknemer. Wanneer een werknemer de maker is van een werk, dan zal uiteindelijk de werkgever als maker worden aangemerkt. Het creëren ervan behoort namelijk tot de arbeidstaken van een werknemer, zoals in zijn of haar contract is beschreven. Kan een werknemer hardmaken dat de creatie niet onder zijn reguliere arbeidstaken viel? Dan kan er anders worden beslist. Voer je als zzp’er een opdracht voor een opdrachtgever uit, dan ben je wel automatisch de rechthebbende.
Wat houdt het overdragen van copyright in?
Als maker van een werk kun je het copyright dat erop rust geheel of gedeeltelijk overdragen aan een andere partij. Het is gebruikelijk dat hier een vergoeding tegenover staat. Een dergelijke overdracht moeten beide partijen in een schriftelijke akte laten vastleggen. Degene aan wie de maker de rechten overdraagt, wordt met ingang van zo een akte de nieuwe auteursrechthebbende. Wordt er verzuimd een dergelijke akte op te stellen, dan is de overdracht niet geldig. Iets wat vaker gebeurt dan wordt gedacht, want in de praktijk vergeet men deze akte vaak.
Het specificeren van de overdracht
Te allen tijde is het belangrijk om in de akte duidelijk te specificeren wat er precies wordt overgedragen. Welke rechten gaan over naar een nieuwe rechthebbende en welke blijven er misschien achter? Leg dit in zo veel mogelijk detail vast. Ook het territorium is daarbij van belang: mag een nieuwe rechthebbende het werk in eigen land publiceren en verveelvoudigen, of in een veel breder gebied?
Het afgeven van een licentie op een copyright
Wil je als maker van je werk zelf de eigenaar blijven, maar wel toestaan dat anderen op door jou bepaalde manieren er gebruik van kunnen maken? Dan kun je in plaats van voor overdracht kiezen voor het verstrekken van licenties. Er bestaan twee soorten licenties: exclusieve en niet-exclusieve licenties. In het eerste geval verstrek je de licentie aan één andere partij, in het tweede geval kunnen dit meerdere partijen zijn. Van niet-exclusieve licenties is bijvoorbeeld sprake bij muziekrechten, die niet aan één, maar aan meerdere radiostations worden verleend.
Open licenties: licenties die makers en gebruikers van creaties dienen
Naast de exclusieve en niet-exclusieve licenties bestaan er ook nog de open licenties. We spreken dan ook wel over Creative Commons. Met behulp van deze licenties kan op een eenvoudige en gestandaardiseerde manier toestemming worden verleend om werken te gebruiken. Open licenties helpen zowel de maker met het beschermen van zijn werk als geïnteresseerden met het kopiëren en gebruiken ervan voor niet-commerciële doeleinden. De maker van een werk geeft vooraf toestemming voor manieren om het werk te gebruiken die hij of zij kiest. Voor alle andere vormen van gebruik, die niet expliciet zijn toegestaan, dient toestemming te worden gevraagd.
Optreden tegen inbreuk op auteursrecht
Van inbreuk op copyright is sprake wanneer iemand werken gebruikt, verspreidt of verveelvoudigt zonder daar de expliciete toestemming voor te hebben ontvangen. Als maker van een werk kun je je hiertegen verzetten, mits je je als dusdanig hebt laten registreren. Houd er wel rekening mee, dat het optreden tegen inbreuk op je copyright veel tijd, geld en energie kost. Om die reden kiezen velen er vaak voor om geen actie te ondernemen wanneer het een inbreuk van zeer kleine omvang betreft. Wil je wel actie ondernemen, dan kun je een jurist in de arm nemen om de tegenpartij strafrechtelijk aan te klagen.
Wanneer moet ik een copyright teken gebruiken?
Het copyright teken roept bij velen nogal eens verwarring op. Op het ene werk staat het duidelijk vermeld, terwijl dat bij het andere werk niet het geval is. De reden dat je hier zo weinig consistentie in ziet, is dat het voor makers van literaire, wetenschappelijke of artistieke creaties niet verplicht is om dit teken te gebruiken. Doen ze dit wel, dan is dit vaak puur om anderen af te schrikken dit werk zomaar te gebruiken. Met een © herinner je hen namelijk actief aan het feit dat er sprake is van auteursrecht.
Je persoonlijkheidsrechten als maker van een werk
Tot slot de persoonlijkheidsrechten: dit zijn de rechten die je als maker hebt omdat je er een bijzondere, persoonlijke band mee hebt. Het gaat hier dus om een immaterieel belang. Ook de bescherming hiervan is op verschillende manieren in de wet opgenomen. Zo mag je je verzetten tegen wijzigingen in je werk of aantasting ervan wanneer dit jou nadeel kan opleveren. In tegenstelling tot de auteursrechten zijn de persoonlijkheidsrechten niet overdraagbaar.
